Co to są materiały wybuchowe?
Na początek trzeba zacząć od definicji, czym są materiały wybuchowe. Otóż materiałem wybuchowym jest związek chemiczny lub mieszanina kilku związków chemicznych, która w pewnych, sprzyjających warunkach jest zdolna do natychmiastowej reakcji o charakterze egzotermicznym. Reakcji tej towarzyszy bardzo duża ilość produktów gazowych w postaci wybuchu. Wybuch inicjują zawsze bodźce zewnętrzne, które bezpośrednio mogą do niego doprowadzić - takim bodźcem może być ogrzanie danej substancji, działanie na nią mechanicznie (np. uderzenie), dopływ światła, kontakt z inną substancją chemiczną, etc.
Materiały wybuchowe można podzielić na inicjujące, miotające, kruszące, wyróżnia się także masy pirotechniczne. Przykładami materiałów wybuchowych są piorunian rtęci, trotyl, nitrogliceryna, czarny proch, nitroceluloza, etc.
Wszędzie, gdy występuje styczność z materiałami zagrażającymi wybuchem, wymaga się podjęcia odpowiednich działań zabezpieczających mienie oraz pracowników danego zakładu. Mówi o tym wyraźnie dyrektywa 1999/92/WE (Atex User), która traktuje o potrzebie zabezpieczenia i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, które mogą być zagrożone atmosferą wybuchową.
Dokument zabezpieczenia przed wybuchem
Jeśli mówimy o ochronie przeciwwybuchowej w zakładach przemysłowych, trzeba powiedzieć więcej o Dokumencie zabezpieczenia przez wybuchem (DZPW). Dokument taki sporządzany jest dla każdego zakładu, który może być narażony na wystąpienie wybuchu na swoim terenie. Jest to ogromnie istotne ze względu na ochronę tak zakładu jak i jego pracowników. Dokument sporządza się dla tych przedsiębiorstw, w których może realnie powstać tzw. zapłon atmosfery wybuchowej, a więc mieszaniny powietrza i substancji palnych (gazów, mgieł, oparów, pyłów).
DZPW to spisane rozwiązania techniczno - budowlane, instalacyjne, formalne oraz organizacyjne, które obowiązują w danym obiekcie przemysłowym i dotyczą także jego personelu. Dokument taki zawiera w swojej treści opis technicznych i organizacyjnych środków ochronnych, pozwalających uniknąć wybuchu, wskazuje przestrzenie zagrożone wybuchem, zawiera wykaz terminów przeglądu środków ochronnych i tym podobne informacje. Dokument ten wskazuje procedury, które mają minimalizować ryzyko powstania wybuchu. DZPW sporządza się na podstawie przeprowadzonej oceny ryzyka wybuchu.
Czym jest granica wybuchowości?
Ogólne normy i wytyczne traktują także szczegółowo o tzw. granicach wybuchowości, a więc wielkości stężenia danych substancji (gazów, pyłów, mgieł, oparów), które mieszając się z powietrzem mogłyby spowodować wybuch, jeśli pojawi się konkretny bodziec termiczny.
Specjalne pomiary pozwalają dość szczegółowo określić dolną granicę wybuchowości jak i górną granicę wybuchowości. Tzw. dolna granica wybuchowości to najniższe stężenie substancji palnej, zaś górna granica określa najwyższe stężenie tejże substancji. Najczęściej granice te leżą bardzo blisko siebie, a zakres stężeń mogących doprowadzić do wybuchu jest niezwykle wąski.
Jak dba się o bezpieczeństwo wybuchowe w zakładach przemysłowych?
Na skutek wielu wypadków, które wydarzały się na przestrzeni lat w zakładach przemysłowych, dziś szczególnie mocno dba się o zachowywanie wszelkich norm i wyposażanie zakładów we wszelkie niezbędne środki ochronne, zapewniające bezpieczeństwo przed wybuchami. Taką ochronną konstrukcją może być przykładowo tama przeciwwybuchowa, która to jest jednym z podstawowych zabezpieczeń w podziemnych wyrobiskach w górnictwie. Tama taka skutecznie chroni ludzi pracujących pod ziemią przed możliwą falą wybuchu u danej, określonej dla danej tamy sile. Innym rodzajem zabezpieczeń są np. drzwi wybuchoodporne.
Usystematyzowane działanie, jakie są określone m.in. w Dokumencie zabezpieczenia przed wybuchem, pozwalają skuteczniej niż dotychczas redukować ryzyko wystąpienia wybuchów w danym zakładzie przemysłowym. Każdy zakład jest zobowiązany określić własne ryzyko oraz podjąć odpowiednie i efektywne kroki, by je ograniczyć, a najlepiej wyeliminować.
W poszczególnych zakładach montuje się często systemy wykrywania i gaszenia iskier - czasem bowiem jedno źródło zapłonu takie jak iskra, gorąca czarna cząstka, żarzący się materiał, wystarczy, by wywołać niebezpieczny pożar lub wybuch pyłów, etc. System taki składa się z detektorów, urządzeń gaśniczych oraz stacji podnoszenia ciśnienie wody, Centrala systemu zarządza urządzeniami i monitoruje stan pracy systemu jak również informuje o wykrytych zagrożeniach.
